Opis Uczelnianego Systemu Zapewnienia Jakości Kształcenia na poziomie Wydziału

Działania Uczelniany Systemu Zapewnienia Jakości Kształcenia na poziomie Wydziału Inżynierii Produkcji i Energetyki (WIPiE) mają charakter ciągły, oparty na zasadzie doskonalenia i wymagają od całej społeczności akademickiej dużego zaangażowania w realizację jego zadań. Ważnym elementem doskonalenia USZJK na poziomie wydziału jest sprzężenie zwrotne między wynikami ewaluacji procesów oraz monitorowania systemu a działaniami na rzecz poprawy programów kształcenia 
i procesu ich realizacji z uwzględnieniem zapewnienia jakości zasobów kadrowych, infrastruktury dydaktycznej i warunków socjalno-bytowych studentów i doktorantów. Ideowy schemat funkcjonowania Uczelnianego Systemu Zapewnienia Jakości Kształcenia na poziomie Wydziału przedstawiono na rysunku 1. System oparty jest na sprzężeniu zwrotnym prowadzącym do samodoskonalenia.

Rysunek 1. Schemat ideowy funkcjonowania Uczelnianego Systemu Zapewnienia Jakości Kształcenia na poziomie Wydziału Inżynierii Produkcji i Energetyki

Rekrutacja na pierwszy i kolejne poziomy kształcenia ma zapewnić pozyskanie studentów spełniających określone, odpowiednio wysokie wymagania merytoryczne. Od jej efektów zależy istotnie poziom nauczania, szczególnie w początkowej fazie kształcenia.

Proces kształcenia – to zasadniczy blok systemu edukacji studentów i doktorantów oraz słuchaczy studiów podyplomowych Wydziału Inżynierii Produkcji i Energetyki. Realizowany jest przede wszystkim przez nauczycieli zatrudnionych na Wydziale Inżynierii Produkcji i Energetyki. Wysoki poziom kształcenia wymaga spełnienia wymagań ustawowych, rozporządzeń Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, uchwał Senatu, zarządzeń Rektora URK oraz zarządzeń Dziekana i uchwał Rad Kierunków WIPiE. Najważniejsze w tym module Systemu Zapewnienia Jakości Kształcenia jest właściwe przygotowanie i aktualizacja programów kształcenia na poszczególnych stopniach i kierunkach studiów, łącznie z zawartością merytoryczną prowadzonych kursów. Zasadnicze są tu kompetencje autorów programów nauczania, autorów sylabusów prowadzonych kursów oraz nauczycieli akademickich. Weryfikacja efektów uczenia się jest planowana i realizowana na każdym etapie procesu kształcenia. Wspiera ten system Polska Komisja Akredytacyjna, Dział Nauczania URK oraz Wydziałową Radę Samorządu Studenckiego. Należy zwrócić uwagę, że główny obowiązek dotyczący weryfikacji efektów uczenia się leży w gestii Dziekana, Prodziekana ds. Dydaktycznych i Studenckich, Dziekańskiej Komisji ds. Jakości Kształcenia oraz bezpośrednich przełożonych nauczycieli akademickich. Najczęściej korzystają oni z takich narzędzi jak: hospitacje, ankietyzacja, przegląd dorobku naukowego oraz dydaktycznego pracowników. System monitorowania realizacji i kontroli weryfikacji efektów uczenia się (rys. 2) funkcjonuje w sposób ciągły, wg określonego algorytmu, z wyjątkiem sytuacji wymagających natychmiastowej reakcji pozwalającej wyeliminować niedociągnięcia przed zakończeniem cyklu kształcenia.

Rysunek 2. Schemat ideowy funkcjonowania systemu kontroli realizacji i weryfikacji efektów uczenia się 

Najbardziej wymiernym efektem działań kontrolnych jest uprawnianie studentów do kształcenia na kolejnych semestrach oraz proces dyplomowania, podsumowany egzaminem i wydaniem właściwego dyplomu: inżynierskiego lub magisterskiego.

Doskonalenie programów kształcenia – jednostka prowadząca kierunek studiów może doskonalić program kształcenia, w tym zakładane efekty uczenia się właściwe dla danego kierunku, poziomu 
i profilu kształcenia. Zmiany w programach kształcenia, mogą być wprowadzone z początkiem nowego cyklu kształcenia, z wyjątkiem zmian koniecznych do usunięcia nieprawidłowości stwierdzonych przez Polską Komisję Akredytacyjną oraz innych wymienionych w Obwieszczeniu MEiN: Dz.U. poz. 2787 z dnia 23.11.2023. Zmiany w doborze treści kształcenia, uwzględniające najnowsze osiągnięcia naukowe, mogą być wprowadzane w trakcie cyklu kształcenia. Na rysunku 3 przedstawiono algorytm postępowania w przypadku doskonalenia programów kształcenia, który może odbywać się na trzech płaszczyznach tj.: efektów uczenia się prowadzonych kursów oraz wymiaru i rodzaju godzin dydaktycznych.

Rysunek 3. Schemat ideowy doskonalenia istniejących programów kształcenia (Tak - uruchomienie działania, Nie - wstrzymanie działania)

Proces dydaktyczny musi być wrażliwy na opinie interesariuszy wewnętrznych i zewnętrznych, absolwentów oraz rynek zewnętrzy. Proces doskonalenia poszczególnych kursów w obrębie zmian 
w efektach przedmiotowych wymaga weryfikacji a czasami zmiany karty, którą można przeprowadzić wg schematu przedstawionego na rysunku 4.

Rysunek 4. Schemat ideowy procedury tworzenia nowych i korygowania treści programowych 
w obrębie istniejącego modułu/kursu kształcenia (Tak - uruchomienie działania, Nie - wstrzymanie działania)

Schemat postepowania umożliwia weryfikację powiązań dorobku naukowego nauczyciela akademickiego z efektami kierunkowymi realizowanymi na prowadzonym module/kursie. Efekty kierunkowe do poszczególnych przedmiotów przypisywane są przez Radę Kierunku Studiów 
i akceptowane przez Dziekana Wydziału a po zaopiniowaniu przez Kolegium Wydziału, są zatwierdzane przez Senat Uczelni. Każdy z nauczycieli, który prowadzi zajęcia zobowiązany jest do rozmowy ze studentami dotyczącej formy i treści kształcenia realizowanych na zajęciach dydaktycznych. Wnioski 
z przeprowadzonej rozmowy powinny koncentrować się w dwóch obszarach tj.: które z treści programowych sprawiają studentom trudności i należy skoncentrować na nich większą uwagę oraz czy forma zajęć pozwala na pełne zrozumienie przedstawianych treści przez studentów, a następnie złożyć ustnie raport koordynatorowi przedmiotu. Koordynator przedmiotu po uwzględnieniu uwag prowadzących zajęcia oraz wyników ankiet studentów i ewentualnie interesariuszy zewnętrznych, przeprowadza korektę karty przedmiotu. Procedurę obiegu karty przedmiotu oraz system weryfikacji formalno-merytorycznej karty przedstawiono na rysunku 5.

Rysunek 5. Schemat ideowy procedury udoskonalania karty przedmiotu (Tak - uruchomienie działania, Nie - wstrzymanie działania)

Projektowanie usług edukacyjnych – System jakości kształcenia skutecznie nadzoruje proces od fazy tworzenia programów kształcenia, poprzez jego realizację, do monitorowania funkcjonowania zawodowego absolwentów. Projektowanie programów kształcenia to proces mający bardzo duży wpływ na przebieg procesu kształcenia na wszystkich poziomach i stopniach studiów prowadzonych na Wydziale. Realizowane programy kształcenia uwzględniają zarówno obowiązującą Polską Ramę Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego, wymogi rozporządzeń ministerialnych, wytyczne Senatu Uczelni oraz Rady Kierunków Studiów i Kolegium Wydziału, jak i muszą odpowiadać zmianom zachodzącym 
w bliższym i dalszym otoczeniu społeczno-gospodarczym. W projektowaniu programów kształcenia uwzględnia się również możliwości zasobów Uczelni w zakresie kadry oraz infrastruktury dydaktycznej. Powiązanie tych elementów oraz ich spójne ciągłe doskonalenie wpływa na poprawę poziomu jakości kształcenia i spełnianie oczekiwań studentów. Schemat postępowania w trakcie projektowania nowego kierunku studiów przedstawiono na rysunku 6.

Rysunek 6. Schemat ideowy procedury projektowania nowych programów kształcenia
(Tak -uruchomienie działania, Nie - wstrzymanie działania) 

Senat Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie cyklicznie formułuje wytyczne dla rad podstawowych jednostek organizacyjnych Uczelni w zakresie planów studiów i programów kształcenia na studiach pierwszego i drugiego stopnia, studiach doktoranckich oraz podyplomowych. Wytyczne uwzględniają zapisy zawarte w nowelizacji ustawy Prawo o Szkolnictwie Wyższym oraz w rozporządzeniach wydanych przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wytyczne są stosowane przez Wydziałowe ciała kolegialne do spraw programów kształcenia w toku prac dostosowujących od roku akademickiego 2012/2013 plany i programy studiów do wymogów Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego, aktualnie Polskiej Ramy Kwalifikacji. Treść obowiązujących wytycznych dostępna jest na stronie intranetowej Uczelni.

Działające na Wydziale: Rady Kierunków Studiów ściśle współpracują z Dziekańską Komisją ds. Jakości Kształcenia. Ich rolą jest opracowywanie i modyfikowanie programów kształcenia, dbałość o zgodność procesu dydaktycznego z zapisami zamieszczonymi w odpowiednich aktach prawnych i procedurach. Również w wielu przypadkach współpracują one przy weryfikacji efektów uczenia się. Uproszczony schemat funkcjonowania systemu jakości kształcenia i jego powiązań z elementami procesu dydaktycznego i decyzyjnego Wydziału przedstawiono na rysunku 7.

Rysunek 7. Schemat organizacyjny Uczelnianego Systemu Zapewnienia Jakości Kształcenia na WIPiE

Fundamentalną rolę w procesie jakości kształcenia odgrywają Rady poszczególnych Kierunków studiów, których głównym zadaniem jest: 

·         analiza zgodności koncepcji kształcenia na kierunku studiów z Misją i Strategią Uczelni;

·         definiowanie właściwej dla kierunku i poziomu studiów sylwetki absolwenta;

·         dokonywanie modyfikacji w programie(ach) studiów, wynikających ze zmiany zapisów 
w prawie powszechnie obowiązującym i przepisach wewnętrznych Uczelni oraz z zaleceń Polskiej Komisji Akredytacyjnej, działań doskonalących USZJK lub wynikających z analizy potrzeb rynku pracy;

·         dbałość o zapewnienie właściwej konstrukcji programu(ów) studiów (koncepcja, cele kształcenia i efekty uczenia się);

·         współpraca z interesariuszami wewnętrznymi i z otoczeniem społeczno-gospodarczym 
w konstruowaniu, realizacji i doskonaleniu programu(ów) studiów;

·         monitorowanie realizacji programu(ów) studiów (treści programowe, harmonogram, formy 
i organizacja zajęć, metody kształcenia, praktyki zawodowe, organizacja procesu nauczania 
i uczenia się);

·         monitorowanie infrastruktury i zasobów edukacyjnych wykorzystywanych w procesie kształcenia na kierunku oraz proponowanie działań doskonalących;

·         monitorowanie kompetencji, doświadczenia, kwalifikacji i liczebności kadry prowadzącej kształcenie na kierunku oraz rozwoju i doskonalenia kadry;

·         opracowanie oraz doskonalenie merytorycznych i technicznych wytycznych dotyczących przygotowania prac dyplomowych na kierunku;

·         opiniowanie zgodności propozycji tematów i zakresu prac dyplomowych z kierunkiem 
i poziomem studiów oraz weryfikacja kompetencji promotorów w tym zakresie;

·         zgłaszanie Przewodniczącemu Rady wszelkich trudności oraz inicjatyw związanych z właściwą realizacją procesu kształcenia na kierunku;

·         inne zadania zlecone przez Dziekana, dotyczące danego kierunku studiów.

Rady Kierunków studiów są odpowiedzialna za pierwszy i drugi stopień kształcenia. Rady Kierunków są zobligowane do współpracy z pozostałymi ciałami kolegialnymi Wydziału, Radą Interesariuszy Zewnętrznych, Samorządem Studenckim, rynkiem pracy i rynkiem edukacyjnym oraz osobami biorącymi udział w procesie dydaktycznym.

Do zadań Przewodniczącego Rady Kierunku należy:

·         kierowanie bieżącą pracą RK;

·         prowadzenie konsultacji z koordynatorami zajęć odnośnie ich treści merytorycznej, formy zajęć i ich zaliczeń, wymiaru godzinowego, efektów uczenia się i punktacji ECTS;

·         prowadzenie konsultacji z interesariuszami wewnętrznymi i zewnętrznymi w sprawie programu(ów) studiów na kierunku;

·         przedkładanie Dziekanowi oraz przedstawianie Kolegium Wydziału propozycji zmian 
w programie(ach) studiów na kierunku;

·         zgłaszanie Dziekanowi wszelkich trudności oraz inicjatyw związanych z właściwą realizacją kształcenia na kierunku;

·         współpraca z Dziekańską Komisją ds. jakości kształcenia oraz z pełnomocnikami i innymi zespołami opiniodawczymi działającymi na wydziale.

Istotny wpływ na formułowanie wytycznych procedur i narzędzi służących zarządzaniu jakością kształcenia na poziomie Uczelni oraz Wydziału ma również Rada Interesariuszy Zewnętrznych, Samorząd Studencki oraz Biuro Karier i Kształcenia Praktycznego. Na posiedzeniach Rady Interesariuszy Zewnętrznych, członkowie wyrażają swoje opinie na temat przydatności kierunkowych efektów uczenia się dla praktyki oraz sugerują wprowadzenie rozwiązań służących poprawie jakości kształcenia. Podają i opiniują propozycje zmian w programach studiów pod kątem m.in. większego udziału specjalistów z praktyki w toku procesu dydaktycznego. 

Właściwe funkcjonowanie Uczelnianego Systemu Zapewnienia Jakości Kształcenia na poziomie Wydziału, wymagało opracowania procedur wydziałowych będących uzupełnieniem procedur ogólnych. Opisują one szereg działań dotyczących m.in.: monitorowania funkcjonowania USZJK na poziomie Wydziału, oceny infrastruktury dydaktycznej, tworzenia i modyfikowania programów studiów, określania i weryfikacji efektów uczenia się, w tym procesu dyplomowania, opinii studentów i absolwentów w zakresie jakości kształcenia.

Procedury opracowane przez Zespół ds. Zapewnienia Jakości Kształcenia, zostały zaopiniowane przez Rady Kierunków Studiów, a następnie po przedstawieniu przez Przewodniczącego DKJK Dziekanowi Wydziału Inżynierii Produkcji i Energetyki, zostały wprowadzone do systemu w formie zarządzeń Dziekana i są na bieżąco aktualizowane.